Over schaven aan onze beschaving

Gepost op door

“Is de Nederlandse zorg kwalitatief zo goed dankzij, of ondanks ons bureaucratische stelsel?” Deze vraag formuleerde Sander Heijne als hoofdvraag om het Nederlandse zorgstelsel te ontleden. Inmiddels is hij een half jaar onderweg, maar hij is er nog niet uit. Wel weet hij: een masterplan voor onze zorg ontbreekt. In het artikel dat Heijne begin deze week op De Correspondent publiceerde geeft hij een samenvatting van wat hij tot nu toe heeft ontdekt. Ik werd er niet vrolijk van. Bureaucratie, regeltjes, instanties… Los zand. Zonder masterplan dus.

“Een kenmerk van toenemende beschaving is een toename van regels. Dan moeten wij wel erg geciviliseerd zijn.” Die uitspraak uit mijn blog van vijf jaar geleden haalde ik ook al aan in mijn blog over welzijn en hoe ons overschot aan welvaart dat misschien wel vermindert vorige maand.
“Maakt al die bureaucratie ons stelsel nu zwakker of beter?” vraagt correspondent Heijne zich af. Moeten we blij zijn met al onze regeltjes?

Een paar weken geleden had ik een gesprek met een collega over de levensvatbaarheid van grote bedrijven. Ik stelde dat die wel eens minimaal zou kunnen zijn. Of dat er voor deze bedrijven op zijn best een leven van middelmatigheid in het verschiet ligt.
Innovatie, ‘disruptie’, groei en natuurlijk ‘het grote geld’ zal te vinden zijn bij de wendbare bedrijven. Natuurlijk de start-ups. Maar er zullen ook grotere organisaties zijn die bij kunnen blijven strijden in de voorhoede. De Googles, Apples en Salesforces van deze wereld  zullen mee blijven doen. Technologiebedrijven die zich realiseren dat ze geen technologie maken. Andersom kan het ook werken: bedrijven die zich realiseren dat er zonder technologie geen toekomst is. “Every ompany is becoming a software company” is mijn favoriete quote die ik meenam uit San Francisco vorig jaar. En organisaties moeten zich realiseren voor wie ze het doen, in contact staan met hun klanten. Het gaat niet zozeer om ‘de digitale transformatie’ maar over bijblijven, relevant blijven.

Ik ben bij hoofdstuk 6 in ‘Verdraaide organisaties‘ van Wouter Hart. Zoals ik vorige maand in mijn blog over welvaart en welzijn al aanhaalde pleit Wouter voor het terugkeren naar ‘de bedoeling’. We moeten ons minder bezig houden met systemen, processen en procedures. Minder bureaucratie.

Vorig jaar heb ik mij voorgenomen meer in het buitenland te zijn, om meer van de wereld te zien. Ik ben dit jaar in Istanbul, Gerlos, Flachau, Cambridge, Budapest en Antalya geweest. In ieder buitenland valt mij op dat er veel meer vanuit het hart geacteerd wordt. Een taxichauffeur in Budapest trakteerde ons op de weg naar het vliegveld op een pleidooi voor terugkeer naar het communisme. Ondertussen polderen wij er op los en verzinnen we nog meer regels en processen. We kijken naar KPI’s in plaats van naar elkaar.

De zorg is slechts een symptoom, maar wel een waar het probleem heel duidelijk naar voren komt. Het artikel op De Correspondent waar ik mee begon zegt mij heel veel. Wat hebben we het toch ingewikkeld gemaakt met zijn allen. Zijn er ambtenaren die trots zijn op dit bouwwerk van aan elkaar geplakte wetten, regels en procedures?
Het lijkt een onoplosbaar want veel te ingewikkeld probleem. Een samenhangend web waarvan je niet zomaar één draad kunt vervangen.
Moeten we niet helemaal opnieuw beginnen? We zetten Nederland in een sterfhuisconstructie, richten een nieuw land op (helaas is de naam ‘Frankrijk’ al vergeven) en verhuizen administratief de komende jaren stapsgewijs naar ons nieuwe land. Een land waar we de regels snappen omdat ze iets bijdragen. Hoe mooi zou dat zijn? Een soort Utopia misschien. John de Mol als president. Met ‘tijd’ als belangrijkste graadmeter voor succes.
Beter is het misschien om met provincies aan de slag te gaan. Of gemeentes. Of laten we hertogdommen of graafschappen vormen.
Ik weet het niet. De naam ‘Utopia’ is toepasselijk. Want utopisch is het.
Goed. Laten we ons vaker realiseren wat we aan het doen zijn. Waarom. En voor wie. En ons niet teveel bezighouden met regeltjes en procedures.
Schiphol CIO Albert van Veen vroeg zich in NRC af: “Stel dat je nu een geldsysteem zou moeten bedenken: briefjes en munten. Dan zou je direct de vraag krijgen: hoe beveilig je dat? Zit er een wachtwoord op? Wat als iemand op straat zegt: geef mij je geld? Moet je dan vechten ofzo? Nou, dat zou er nooit doorheen komen. En toch functioneert dat al heel lang prima. In elk systeem zitten risico’s.” Briljant. We maken het onszelf allemaal veel te moeilijk. Risico’s horen bij het leven. Die schakel je niet uit met regeltjes en procedures.
We zijn niet beschaafd dankzij de regels. We blijven beschaafd ondanks de regels.
Laten we schaven aan onze beschaving. Niet als een kaasschaaf proberen meer ‘lean’ te worden. Nee, als een ambachtsman mooie vormen creëren uit verwilderde bossen.
Ons niet laten inhalen door zelfgemaakte regels en procedures waarvan iedereen allang vergeten is waar ze ook alweer toe dienden. Terug naar de basis, of ‘de bedoeling’. De ‘why’ mag ook. Minder regels. Meer leuke dingen. En als we daarvoor opnieuw moeten beginnen stap ik als eerste over.
Groeten,
Frank