Toen ik vanmiddag naar huis reed hoorde ik een commercial van zorgverzekeraar VGZ* op de radio. Een gestresste vrouwenstem door de telefoon: “Hai, schatje! Met mij. Kan jij Tim ophalen bij de opvang? Mijn overleg liep uit, ik moest nog wat afmaken en er staat hartstikke veel file. Ik ga het gewoon niet redden!” Dan een andere, rustgevende vrouwenstem: “Wist je dat mindfulness wordt vergoed bij VGZ? Mindfulness kan helpen beter met stress om te gaan en rust in je leven te brengen. Kijk op VGZ.nl voor meer informatie.” Een rilling ging over mijn rug. Dat gaat bij mij automatisch bij het woord ‘mindfulness’.
Het is de #weekvandewerkstress. Werkgevers schijnen zo’n 2 miljard per jaar kwijt te zijn aan het verzuim als gevolg van stress. Werknemers in Nederland hebben vorig jaar zeven miljoen dagen verzuimd vanwege werkstress. Reden genoeg om mensen wat minder gestresst te maken, zou je zeggen. Maar ik geloof niet dat we dit oplossen door heel Nederland op kosten van de maatschappij (want dat komt wel uit ‘de grote pot’ van de zorgverzekeraar waar we allemaal in meestorten) op mindfulnesstraining te sturen. Ik leg je graag uit waar mijn allergie vandaan komt.
Mindfulness is volgens Wikipedia “een vorm van meditatie waarin men zich op een niet-reactieve manier bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment (“Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt”): bewuste aandacht.” In een mindfulnesstraining “leren mensen meer bewust te leven en anders om te gaan met stress, gedachten en emoties.” Dat zegt allemaal nog niet zo veel.
In mijn zoektocht naar de standpunten van zorgverzekeraars ten aanzien van de vergoeding van deze toestanden kwam ik bij de Zorgwijzer terecht. Volgens die Zorgwijzer ben je met mindfulness volledig bewust van het moment en ben je in het hier-en-nu. Daardoor ervaar je ‘zaken’ meer. En dat heeft flink wat effect, zo valt te lezen. “Iemand kan een mindfulness training [moet één woord zijn, FWO] starten om verschillende redenen, bijvoorbeeld om meer rust te ervaren, minder te ergeren, beter om te kunnen gaan met stress, de concentratie te verhogen of gewoon om meer te kunnen genieten. Daarmee kunnen ook bepaalde psychosociale problemen aangepakt worden, bijvoorbeeld als er sprake is van depressieve gevoelens, angst of slapeloosheid. Ook bij een burn-out kan mindfulness zijn vruchten afwerpen.” Toe maar!
Mindfulness gaat over waarnemen in plaats van oordelen. En ik heb zelfs mensen gesproken die zeggen dat je alles moet accepteren. De dingen laten zijn zoals ze zijn. Je moet luisteren naar je gedachten en echt voelen wat je zintuigen je doorgeven. In stilte mediteren en het leven omarmen zoals het voorbij komt.
Er is ontzettend veel goed aan mindfulness. Natuurlijk. En ik weet zeker dat heel veel mensen er heel veel aan zullen hebben. Met een neutrale of positieve blik kijken naar de dingen die gebeuren, ze accepteren, ‘even slikken en weer doorgaan’ zonder je dag of je hele leven te laten beïnvloeden door die ene tegenslag is een goed idee. Maar het accepteren van de dingen die gebeuren betekent ook dat je niet verder komt. De Oosterse wijzen die de oorsprong van mindfulness bedachten pleitten juist voor het ter discussie stellen van de huidige situatie. Voor het aanpassen van de werkelijkheid door te reageren op de gebeurtenissen op zo’n manier dat je de situatie verandert. Wij Westerlingen hebben mindfulness verkeerd vertaald.
Dat geldt ook voor het luisteren naar jezelf en het open staan voor de stemmetjes in je hoofd. Het is heel goed om te luisteren naar je gevoel. Je te realiseren dat je weerstand hebt, of misschien wel liefde voelt. Daar moet je je voor openstellen. Maar dat betekent niet dat al die stemmetjes in je hoofd gelijk hebben. Dat die stemmetjes je ‘werkelijke zelf’ zijn. Naar jezelf luisteren, je hart volgen, het zorgt er vooral voor dat je op dezelfde plek blijft. De afgelopen maanden heb ik je iedere maandagochtend getrakteerd op een dosis inzicht in hoe dit werkt. Ik heb je willen uitleggen dat je ramvol zit met allerlei neurologische, biologische en psychologische processen die vanuit de evolutie heel goed verklaarbaar zijn (het eindigt niet voor niets allemaal op -logisch), maar die je in de huidige tijdsgeest niet noodzakelijkerwijs tot dienst zijn. Je blijft binnen je comfort zone, want je denken is geprogrammeerd. Je bent bang en ziet van alles wat er niet is. Als dat ‘jezelf zijn’ is, dan raad ik je aan om iemand anders te worden, en zeker niet ‘de beste versie van jezelf’.
Volgens de Oosterse wijsgeer Confucius zouden we er ook helemaal “niet naar moeten streven een harmoniërende geest te worden, maar moeten werken aan de chaotische, menselijke materie waaruit we bestaan”, schrijft hoogleraar Chinese geschiedenis aan Harvard University Michael Puett in zijn boek ‘De Weg‘.
Ik ben in principe en uit principe tegen het accepteren van de werkelijkheid. Van hoe dingen gedaan worden. Zeker als dat is ‘omdat we het altijd zo doen’. Zonder Simon Sinek of Wouter Hart te willen quoten gaat het om het waarom, om de bedoeling. Fuck de regels als die regels niet bijdragen aan het beter, leuker, gezelliger of doeltreffender maken van de situatie. Wel is het goed te zien zonder direct te oordelen. Dat oordelen komt namelijk door je gekleurde bril. Dat doet ‘je diepste zelf’. En die lult maar wat, omdat ie dat gisteren op TV had gezien. De op zorgwijzer.nl genoemde ‘zachtmoedige relatie met wat er zich nu aanbiedt’ zorgt, naast braakneigingen, voor gezapigheid en is de doodsteek voor innovatie. Van jezelf en van organisaties.
Alles ter discussie stellen betekent niet altijd alles veranderen. Routines zijn handig om nieuwe overtuigingen in te programmeren, maar structuren of routines zijn ook hartstikke handig om dingen die gewoon goed zijn lekker iedere keer te doen, zonder er energie aan te hoeven besteden. Het schijnt dat zowel het grijze shirt van Mark Zuckerberg als de zwarte coltrui van Steve Jobs daar een uiting van zijn. ‘s Ochtends niet voor de kast te twijfelen en vier keer voor de spiegel te staan draaien wat je aan doet scheelt je tijd, maar ook een hoop mentale energie. Ik parkeer mijn auto het liefst altijd op dezelfde plek, heb mijn telefoon altijd in mijn linker broekzak en mijn sleutels rechts in mijn jas. Dat werkt goed en ik zou op dit moment niet weten waarom ik dat ooit anders zou doen.
Een deel, waarschijnlijk het overgrote deel van mijn aversie van mindfulness zit in de mensen die het aanbieden. En de mensen die er aan mee doen. Iets teveel overblije mensen (en ja, vaak (huis)vrouwen) die ‘eens even lekker naar de mindfulness gaan’. Die mensen hadden dat waarschijnlijk al nooit nodig. Of ze krijgen anderhalve les geleerd en gaan vervolgens ‘lekker alles accepteren’. En ‘gewoon helemaal in het moment zijn’. Of het zijn vreselijk gestresste types (zoals die dame uit de VGZ-commercial) die zichzelf dwingen tien minuten op een yogamatje stil te gaan zitten. Dat stilzitten werkt averechts. Daar komt natuurlijk na anderhalve minuut alleen maar stoom uit de oren om vervolgens met één oog half open door de wimpers heen op de klok te kijken of ze al weg mogen. Nog meer gehaast racen ze naar de opvang om die arme Tim op te halen.
Als je al je gedachten bewust binnen wil laten komen, word je gek. Sowieso hebben mensen zo’n 60.000 gedachten per dag, dus dat is best een klus. Daarnaast wil je heel veel gedachten helemaal geen podium gunnen. Dat zijn de stemmetjes die roepen dat je iets niet kan. Die je tegenhouden. Ook heb je nog een hele rits gedachten die misschien best wel nuttig zijn maar puur in kwantiteit op zichzelf een nieuwe bron van stress veroorzaken. Wat moet je met al die goeie ideeën? Allemaal op je to do lijst zetten en dan wakker liggen over de lengte van die lijst?
Mindfulness is geen tovertruc om van je stress af te komen. Zeker niet in de vorm waarin ik het veel voorbij hoor komen. Het blijkt ook symptoombestrijding. De belangrijkste oorzaak van werkstress blijkt namelijk te liggen in de mate van vrijheid en verantwoordelijkheid, met daaronder het vertrouwen en de veilige omgeving om fouten te kunnen maken. En een lonkend perspectief, een richting waar we met zijn allen naartoe werken. Een perspectief dat zin geeft omdat het verbonden is aan de drive, de talenten en de motivatie van de medewerkers die daardoor in een flow raken.
In een flow voelt werken niet meer als werken en kan je dus ook geen werkstress hebben. En dan hoef je ook niet op mindfulnesscursus.
Och, wat fijn.
Groeten,
Frank
Lees mijn andere blogs over stress.
(*) Mogelijk was het een andere zorgverzekeraar. Ik dacht CZ verstaan te hebben, maar die hebben het niet in hun polis zitten. VGZ en Zilveren Kruis hebben mindfulness in ieder geval in hun aanvullende pakket zitten. Dus sla je slag voor het eind van het jaar en stap over!
PS: Ja, je hebt een aversie van iets en niet tegen of voor iets.
PS2: Uit het logo blijkt dat het eigenlijk al helemaal niet meer de week van de werkstress is. Om duistere redenen duurt deze week maar vier dagen.
Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’.
