De zevende stap in mijn boek ‘En nu jij!’ draagt als titel de bekende quote van John Lennon: “Life is what happens while you’re busy making other plans”. Want zo is het. Hoe goed je dingen ook bedenkt of plant, je hebt maar een beperkte invloed op alles en er gebeuren allerlei dingen die je van je pad brengen of je ontdekt dat andere paden veel leuker zijn om te bewandelen dan de route die je had uitgestippeld. Ook houd je je niet aan je plannen en laat je jezelf afwijken.
In Stap 1 van ‘En nu jij!’ geef ik je tips over hoe je je doelen boven tafel kunt krijgen en hoe je ze concreet maakt om er vervolgens in Stap 2 hapklare brokken van te maken zodat je aan de slag kunt. Het vervelende is dat het in de praktijk blijkt dat je niet zo ambitieus en gestructureerd aan de slag gaat als je gepland had. Bij het maken van je plannen zit je vol energie, maar vervolgens is er de realiteit. Er gebeuren dingen. En daar had je niet op gerekend. En je moet zoveel. En alle processen van de vorige blogs werken door in je onderbewuste. Je bent niet de proactieve ambitieuze gedisciplineerde bewuste doorzetter die je dacht te zijn. Je hebt minder zin en energie en geeft aan andere dingen prioriteit. Je laat je gemakkelijk afleiden door de verleidingen van alledag. Je hunkert naar snelle dopaminekicks, je bent eigenlijk ook best bang voor verandering, om te falen en om ‘raar’ gevonden te worden. Je comfort zone is eigenlijk zo slecht nog niet en je valt terug in automatisch gedrag
Ook gebeuren er dingen die niet vaak voorkomen, maar een hoge impact hebben. Een sterfgeval in de familie, een ongeluk, je wordt ontslagen omdat het slecht gaat met het bedrijf, je relatie loopt op de klippen. Die had je niet ingecalculeerd. En dat is ook niet gek, want de kans daarop was erg klein. Toch gebeurt er altijd wel iets dat je van je pad brengt. Het klinkt scheef, maar er is een grote kans dat er dingen met een kleine waarschijnlijkheid gebeuren.
Zeker in de ‘VUCA-wereld’ waarin we leven kan het zomaar zijn dat je plannen achterhaald zijn tegen de tijd dat je dichter bij je doelen in de buurt komt. Het bijstellen van je plannen is dus essentieel. Alleen maar vasthouden aan een plan omdat het nu eenmaal je plan was is ook niet goed. Bijstellen op basis van wat er om je heen gebeurt is ook moeilijk. Zeker als je net een paar mooie stappen had gezet. Als je onderweg naar je gedragsverandering of je doelen er achter komt dat je eigenlijk helemaal niet op de juiste weg zit en eigenlijk zou moeten bijstellen betekent het vaak dat je een stukje terug moet of weer een beetje opnieuw moet beginnen. Dat voelt als het weggooien van iets moois wat je hebt opgebouwd. En dat voelt slecht. In projectenland heet dit de ‘sunk cost fallacy’. Het deed zich voor bij de ontwikkeling van de Concorde, de Betuwelijn, de Hogesnelheidslijn en de Amsterdamse Noord-Zuidlijn. De begrote kosten worden aan alle kanten overschreden en op een gegeven moment is het overduidelijk dat het project nooit meer renderend gaat worden. Sterker nog, de kosten die nog nodig zijn om de eindstreep te halen vanaf dat moment zijn zelfs hoger dan het rendement ooit zal gaan worden. Economisch gezien is er dus alle reden om de stekker uit het project te trekken. Zelfs als je alle andere baten er bij op telt is de investering te groot. Maar dat zou betekenen dat al het werk tot dan toe voor niets geweest zou zijn. Bovendien, wat moeten ze tegen de opdrachtgever zeggen? Of in het geval van publieke projecten: tegen de burgers. Sorry? Dat mooie project komt er toch niet? Je moet wel stevig in je schoenen staan om dat aan te durven.
Verlies doet meer pijn dan winst fijn is. Biologisch goed te verklaren, want om te overleven is verlies belangrijker dan winst. Een bedreiging is erger dan een succes. Eén keer op je tong bijten is veel erger dan die honderden of duizenden keren dan het goed gaat fijn was. Negatieve ervaringen worden beter herinnerd dan goeie.
Zo is het ook zo dat je liever dat laatste bodempje tegen heug en meug weg klokt voordat je weggaat dan dat je het laat staan of weggooit. Je neemt liever die laatste hap waarvan je weet dat je straks buikpijn krijgt dan dat je je bord leeg schraapt boven de vuilnisbak. Terwijl de kosten al gemaakt zijn, de inspanning van het koken al geleverd is en jij er alleen maar last van hebt.
Ook bij persoonlijke ontwikkeling of persoonlijk leiderschap zullen er momenten zijn dat je je kosten moet afschrijven en aan een nieuw project moet beginnen. En dat je op zijn minst tegen jezelf zal moeten vertellen dat de ingeslagen niet de juiste is gebleken. Dat voelt als falen. En daar hou je niet van. En misschien moet je zelfs wel tegen je baas zeggen dat je nieuwe functie, waar je zo om gezeurd had, niet bevalt. Dat vereist kwetsbaarheid en zelfvertrouwen. Je hebt het je superego heel makkelijk gemaakt, die heeft genoeg munitie om je helemaal af te maken.
Alle onbewuste processen gaan je tegenwerken en de wereld om je heen dendert als een sneltrein door. Je hebt de neiging in de dramadriehoek te duiken je als slachtoffer op te stellen. Bovendien laat je je niet zomaar sturen. Met dank aan het Flynn-effect worden we steeds slimmer en doe je pas iets als je hebt gegoogled of het wel een goed idee is. We moeten het begrijpen en het er mee eens zijn. We gaan niet zomaar links als iemand het zegt.
Mensen kunnen en willen wel veranderen, maar willen niet veranderd worden. Ook niet door onszelf.
Je had natuurlijk grootse plannen en wist zeker dat het daarna allemaal fantastisch zou worden. Je gaat er dan ook maximaal van genieten! In de praktijk is het allemaal niet zo fantastisch als je je had voorgesteld. De folder was mooier dan de werkelijkheid. Je wil maximaal waar voor je geld en het hoogst haalbare bereiken, om vervolgens teleurgesteld te zijn als dat niet lukt.
Je neigt automatisch naar korte termijn genot, kortetermijnfijn. Als maatschappij zijn we verder maar de evolutie heeft ons nog niet bijgebeend. Je wil doelen bereiken en in het begin heb je goeie wilskracht om je stemmetjes de baas te zijn en de alledaagse verleidingen te weerstaan. Je zet je telefoon op stil en misschien zelfs je wifi uit. Ondertussen moet je natuurlijk ook nog gewoon doen wat je moet doen. Je werk, partner, gezin, hond, tuin, je hobby’s sporten, je vrienden, alles loopt gewoon door en vraagt aandacht. Naarmate de tijd verstrijkt raak je uitgeput waardoor je minder in staat bent je gedachten, gevoelens en gedrag te sturen. Dit wordt ‘egodepletie’ genoemd. Je ego wint het niet meer van je id en je superego. Er treedt een soort mentale moeheid op met als gevolg dat je een ondoordachte (onbewuste) dingen gaat doen of helemaal niks meer. Je gaat uitstellen en je laat je leiden door je remmingen.
En daarmee sluit ik Deel I af. Genoeg geschreven over wat een raar dier je bent. Genoeg over je beperkingen. Genoeg over je automatische gedrag. Een jaar lang heb ik je in zo’n 30 blogs meegenomen in het eerste deel van mijn nieuwe boek ‘En nu echt!’. Ik had je beloofd dat dit eind 2017 zou verschijnen, maar dat was iets te ambitieus. Of andersom, ik wilde meer. Maar ja, dingen lopen nu eenmaal anders dan je het gepland had hè?
De komende weken gaan we het hebben over de bewuste keuzes die je kunt maken om, tegen je automatische geprogrammeerde gedrag in, stappen te zetten in de juiste richting. Want dat is Deel II van mijn nieuwe boek. Nu je weet hoe je brein werkt, waarom je de dingen doet die je doet en welke processen daaraan ten grondslag vinden ben je klaar voor de verandering. Tot volgende week!
Groeten,
Frank
Deze post (of een bewerking daarvan) is onderdeel van mijn boek ‘En nu echt!’.