Het antwoord op de meeste vragen tijdens mijn trainingen en workshops is: “Ja, een beetje.” Tenzij de vraag begon met “Moet je dan altijd…”. Dan niet. Niet altijd. Wel soms. “Maar net zei je toch dat…”. Ja, net wel. Dat moet ook. Dit ook. Allebei.
Mijn verhaal zit ramvol paradoxen. De truc zit ‘m in de balans. Yin en yang, zeg maar. En precies dat maakt het zo ingewikkeld. Het handboek bevat geen recept voor het optimale middelpunt. “Dat hangt er vanaf.” Super vervelend. En tegelijk super interessant. Want juist de zoektocht naar dat optimum maakt het leven zo leuk. Als dat recept er wel was hoefde je de stapjes alleen maar te volgen om het doel te bereiken. Dan was er niks aan. Hoe soft en kleverig ook, het leven is een reis die leuker is dan de bestemming. Behalve als je bepaalde geloofsovertuigingen hebt. Dan is de bestemming belangrijker. Schijnt.
In relaties draait alles om het evenwicht. Juist de tegenstellingen maken de relatie relevant. ‘Opposites attract’, toch? In liefdesrelaties, maar zeker ook op de werkvloer gaat het er om elkaar aan te vullen, elkaar op te zoeken, samen te creëren vanuit eigen kracht en een collectief te vormen. Er is natuurlijk een gezamenlijkheid. Een doel, een gedeelde opvatting, iets dat verbindt. Maar er zijn juist ook verschillen. Wie het best weet om te gaan met die verschillen heeft de beste relaties.
Verschillen, tegenstellingen, paradoxen, ik schreef er al een paragraaf over in mijn eerste boek. In het laatste hoofdstuk, omdat ook daar natuurlijk de conclusie (spoiler!) is dat het om die balans gaat. En als disclaimer dat ook alles wat ik zeg geen garantie op succes is. Op het visitekaartje van mijn nieuwe werkgever heb ik zelfs laten zetten: “De waarheid, die bestaat niet”. Die wordt immers gekleurd door de bril waar je door kijkt.
Hier komt weer zo’n advies, let op
Vraag aan niemand ooit advies
Ze zullen het kleuren met de geur van eigen falen
Vraag nooit: ‘Wat zou jij doen dan?’
Want wat doet het er nou toe?
Echt geloof me, er valt bij ‘wat zou jij dan…’
Niets te halen
(Acda & De Munnik – Heel veel lieve mensen)
Een relatie bestaat vanwege een behoefte. Een behoefte aan gezelschap, genegenheid of vanuit liefde. Feitelijk onzin, maar juist daarom zo wenselijk. Op het werk is het meer functioneel. Je hebt elkaar nodig om succesvol te kunnen zijn. Zeker nu, in een tijd waarin we zelf bijna niks meer kunnen en zeker in Nederland waar zelfs de productie die we nog hebben niet meer uit handwerk bestaat. Jij maakt (in de fabriek waar jij de machines van bedient die door anderen zijn gemaakt) mijn brood, ik verzorg (met de IT die ik programmeer op basis van een ontwerp van een ander) jouw financiën. En dat alles is een enorm netwerk van samenwerking. We hebben elkaar meer dan ooit nodig.
Maar ons brein verstoort die samenwerking. We hebben moeite met de tegenstellingen. En het grappige is dat dat juist ook weer komt door tegenstellingen. We hebben de natuurlijke drang om er bij te horen. Niet zo gek, want we kunnen niks alleen. Dat heeft niks met deze tijd te maken, dat heeft te maken met onze soort. We zijn van alle dieren het langst afhankelijk van onze (meestal) moeder. We worden volledig hulpeloos geboren en pas na onze puberteit (die daar ook voor bedoeld is) beginnen we een beetje zelfstandig te worden. Tegelijk willen we ‘onszelf zijn’. We willen ons ontplooien en ons eigen pad volgen. Ons ego wil belangrijk gevonden worden. We willen er toe doen. Herinnerd worden. Impact hebben.
We zoeken erkenning, waardering en liefde. In die zoektocht stuiten we op de balans tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid. In persoonlijke relaties werkt het niet als een van de twee de baas is. Naast het feminisme en het homohuwelijk is de werknemer nu aan de beurt. De manager mag geen baas meer zijn, maar moet een dienend leider zijn. En het team wordt zelfsturend. Iedereen wordt gelijk. Er is geen sprake meer van een ouder-kind relatie, maar van twee volwassenen. Niet de een die de ander vertelt wat hij of zij moet doen, maar een volwassen gesprek met een gedragen uitkomst. Ieder heeft eigen (niet dezelfde) verantwoordelijkheden en vanuit de gezamenlijkheid ontstaan mooie dingen. We zijn onafhankelijk en vrij in de keuze met wie wij relaties aan (willen) gaan en (tot op zekere hoogte) in de manier waarop wij onze verantwoordelijkheden invulling geven. En we zijn afhankelijk van anderen om succesvol (en zelfs gelukkig) te zijn en dingen te realiseren.
De drijfveer van onafhankelijkheid en de zucht naar erkenning en status maakt dat we ons laten horen. Dat we conflicten aangaan. Dat we met onze vuist op tafel slaan. Dat we onze stem verheffen. We staan ergens voor. Vanuit onze identiteit en onze waarden maken we keuzes voor wat we belangrijk vinden.
Deze keuzes kunnen echter ten koste gaan van de relatie. Stampend en schreeuwend je mening ventileren kan leiden tot angst bij de ander. Zeker als er (al dan niet formele) macht bij komt kijken.
De angst om de relatie te schaden door het geven van je eigen mening kan doorslaan naar de andere kant. Dat is de kant van de liefde. In een liefdesrelatie is dat de romantische variant, in andere relaties is dat de persoonlijke, relationele versie.
Altijd de lieve vrede bewaren en alles bedekken met de mantel der liefde heeft niet het juiste effect. Door telkens ja te knikken en orders op te volgen om de ander te pleasen wordt juist het tegenovergestelde bereikt. “Kan je nou niks zelf bedenken?”, schalt het door het trappenhuis. “Ik zou graag zien dat je wat meer eigen initiatief toont”, klinkt het in het kantoor van de manager. Teveel handelen vanuit liefde leidt tot irritatie bij de ander.
Wie teveel handelt uit liefde stelt zich op als het kind, wie dat doet vanuit kracht is de ouder. Als je beiden (!) weet te balanceren tussen deze twee ben je de volwassenen.
Groeten,
Frank
Meer hierover:
Over tegenstellingen en balans, voor jou en je organisatie
Over een balans en een weegschaal (over werk/privé, stress en burnout)
Over je angsten
Over je ego en je superego (over de verschillende stemmetjes in je hoofd)
