Van nature trekken wij vaak het liefst op met mensen die veel op ons lijken. We zoeken gelijken op. Gelijken in meningen, in gedrag, en in uiterlijk. Omdat we ons in hen herkennen, liggen we snel op een lijn. Het is de of het altijd de goede lijn is. Want juist in een diverser team liggen er kansen om nieuwe dingen te ontdekken. Tenminste, als we naast divers ook inclusief zijn. Het verschil? Dat bespraken we tijdens een inspiratiesessie Inclusief Leiderschap, die we organiseerden bij TOPopleiders.
Als host van de sessie introduceerde ik Henk Jan en kwamen we tot de conclusie dat we elkaar al zo’n 25 jaar kennen. We werkten samen bij een marktonderzoekbureau en stonden daarna geregeld samen aan de bar. Twee jaar geleden was hij te gast in mijn podcast (S1:016). Henk Jan heeft een passie voor leiderschap. In 2015 schreef hij het boek ‘Dienend leiderschap’. Over de link tussen prestatie en tevredenheid, het belang van complimenten en het verband tussen competentie en karakter. Vorig jaar kwam zijn boek ‘Inclusief leiderschap’ uit. Tijdens de workshop vertelt Henk Jan dat inclusief leiderschap voor hem een blinde vlek was. Terwijl dit juist veel raakvlakken heeft met dienend leiderschap. En randvoorwaardelijk is voor het werkelijk behalen van de juiste resultaten. Dit ontdekte hij in gesprek met Ugur Özcan en uiteindelijk besloten zij samen een boek te gaan schrijven.
Ik ga niet uitleggen wat inclusiviteit is, daarvoor moet je Henk Jan zijn boek maar lezen. Of boek hem ook voor een workshop. Wel deel ik graag een aantal inzichten die ik opdeed tijdens de workshop. En dan toch een kleine inleiding. Henk Jan, als je meeleest, correct me if I’m wrong!
Inclusiviteit betekent dat iedereen meedoet. Dat iedereen zich welkom voelt en de ruimte voelt om ook echt mee te doen. Om haar/zijn/hen mening te geven. Dat daar ook echt wat mee gedaan wordt. Dat er geluisterd wordt dus. En dat betekent dat je echt verbinding hebt met elkaar.
Tot niet zo heel lang geleden hadden we het vooral over diversiteit. Dat gaat er vooral over dat iedereen er is. Henk Jan vertelde dat hij in het boek van Barack Obama las over hoe de president erg trots was over het gemêleerde gezelschap op de foto van de staf van ‘zijn’ Witte (ahum) Huis. En inderdaad, de foto laat een mengeling zien van geslacht, kleur en (tot op zekere hoogte) leeftijd. Het bleek echter dat de vrouwen uit dit team zich genegeerd voelde door de mannelijke collega’s. Zijn team bleek weliswaar divers, maar niet inclusief. (Lees hier de blog van Henk Jan met het hele verhaal)
Inclusiviteit gaat niet over de diversiteit op de groepsfoto. Wel helpt het als die groepsfoto divers is. Want dan voelen mensen zich om te beginnen al welkom. Op de website van zo ongeveer ieder zichzelf respecterend bedrijf vind je vrolijk lachende mensen van verschillende afkomsten. En in sommige gevallen komt er ook een rolstoel voorbij. Dat zorgt er voor dat alle mensen zich kunnen herkennen in het plaatje en het idee krijgen dat ze wel bij het bedrijf zouden passen. De vraag is wat er gebeurt als ze over de drempel komen. Is het een trucje van de marketingafdeling? En als dan blijkt dat die mooie plaatjes ook werkelijk een afspiegeling blijken van de organisatie, doet dan ook daadwerkelijk iedereen mee?
In een diverse én inclusieve organisatie zitten alle meningen en achtergronden aan tafel en wordt daar ook werkelijk naar geluisterd. Dit leidt tot meer creativiteit. Want er wordt niet vanuit de witte mannentunnel geredeneerd, maar vanuit een afspiegeling van de samenleving. En tenzij je als organisatie alleen producten wil verkopen aan witte mannen, is het verstandig om je producten en je marketing in lijn te laten zijn met die bredere doelgroep.
Maar dat is niet zomaar makkelijk. Het werven van mensen die niet op jou lijken is al lastig. Uit vele onderzoeken is gebleken dat we van nature nou eenmaal kiezen voor gelijken. Sollicitatieprocedures zonder namen en foto’s helpen daarbij. “Ik kijk daar wel doorheen”, zeggen veel mensen. “Zo ben ik niet”, zeggen anderen. Maar helaas, onderzoek van de Harvard University laat zien dat we allemaal biases hebben. Onbewust neemt ons brein het over. Denk jij dat jij anders bent? Doe de test.
Het toegeven dat ook jij bevooroordeeld bent en je openstellen voor meningen van anderen is moeilijk. Je moet je ego een beetje koest houden. Want je ego wil gelijk hebben. Het wil bevestiging. Inclusiviteit vraagt om eerlijkheid, om kwetsbaarheid. Je schild laten zakken en je open stellen voor andere meningen. Even niet naar je ego luisteren, maar naar de ander. Wat zegt die nou eigenlijk echt? En niet alleen maar luisteren naar wat die ander zegt, maar je ook verdiepen in waar dat vandaan komt. Je zal je automatische piloot moeten omzeilen en vanuit je bewustzijn echt verbinding moeten maken.
Op het moment dat er druk ontstaat (tijdsdruk, of het wordt spannend omdat er iets van af hangt) wordt het nog veel lastiger om dit vol te houden. Stress zorgt ervoor dat onze neocortex minder goed functioneert. We schieten weer terug in oud gedrag. Ons bewuste brein wordt overruled door onze oude patronen. Het gaat dus veel verder dan een trucje. “Het is een hartzaak”, zei Henk Jan al aan het begin van de workshop. En hij kwam hier aan het eind op terug. Als je inclusief probeert te zijn voor het mooie plaatje, of omdat iemand anders vind dat het moet, gaat het werken. Het moet werkelijk vanuit je hart komen, vanuit de onderkant van de ijsberg.
Tegelijkertijd, als je werkelijk naar die onderkant van de ijsberg gaat, vanuit eerlijkheid en kwetsbaarheid handelt, dan doe je dit ook. De meeste mensen deugen. We willen verbinden. Voorbij de stemmetjes die roepen dat alleen wij gelijk hebben. Die roepen dat de andere vreemd is en juist wij normaal. Die alleen gelijken willen zien. En we willen eigenlijk ook veel liever verbinden met de onderkant van onze eigen ijsberg, dan met die bodem van de olietanker die de organisatie is. Of die van de groep.
Als we al die muren om ons heen afbreken kunnen we ons openstellen voor anderen. Of vertrouwen en psychologische veiligheid daarvoor een vereiste of een gevolg zijn, laat ik voor nu eens in het midden. Het versterkt elkaar zeker. En als het er is, maakt het inclusiviteit makkelijker. Veel kippen en eieren.
Bedankt Henk Jan voor je workshop. En aan de andere deelnemers. Ik heb weer een hoop geleerd. En nu zelf aan de slag ermee.
Groeten,
Frank
